Kan de Formule 1 zich afscheiden van de FIA?

In 1991 haalde Eddie Jordan een rookie genaamd Michael Schumacher naar het team, maar al na één Grand Prix raakte hij de diensten van de toekomstige recordkampioen weer kwijt aan Benetton. Toen de teleurgestelde Ier een race later in de paddock van Monza aankwam, nadat hij in de maling was genomen door de advocaten van de Italiaanse kledinggigant (en toenmalig F1-tsaar Bernie Ecclestone, die later de commerciële rechten van de Formule 1 in een deal ter waarde van 300 miljoen dollar voor 113 (!) jaar verwierf voor hem en zijn familie), werd Jordan, toen met zijn gelijknamige team bezig aan zijn eerste seizoen in de Formule 1, begroet door McLaren-baas Ron Dennis met de woorden: "Welkom bij de Piranha Club." Tot aan het einde van de jaren 2000 was de Formule 1 een etterende politieke kuil bevolkt door mensen als Ecclestone, Max Mosley van de FIA, Luca di Montezemolo van Ferrari, Ron Dennis van McLaren, Sir Frank Wiliams en Flavio Briatore van Benetton / Renault. Stuk voor stuk alfamannetjes. Het was een plek waar de vijand van een vijand een vriend werd. Een omgeving waar bedrog de boventoon voerde en eerlijke mannen als zwakkelingen werden beschouwd. Verdeel en heers was het motto van Ecclestone. "Eerst meedoen, daarna rijk worden en daarna eerlijk zijn", was naar verluidt zijn favoriete kwinkslag. Natuurlijk waren er uitzonderingen op al het bovenstaande, maar die waren zeldzaam.

FIA en F1 zaten eerst op een lijn

Het toppunt van de Formule 1-politiek werd in 2009 bereikt toen de teams dreigden zichzelf af te scheiden van de sport als FIA-president Mosley geen stap terug zou doen. In zijn plaats kwam een van 'hen' op de FIA-zetel te zitten: voormalig Ferrari-baas Jean Todt, die boven de politiek van het Italiaanse team was uitgestegen en ze een recordreeks aan wereldtitels had gebracht. De Fransman manoeuvreerde behendig tussen Ecclestone en de teams, door hier en daar wat te vleien en brandjes te blussen. Todt kon dat, omdat hij 'een van hen' was geweest. De Ecclestone-Todt dynamiek kende zijn momenten, maar beiden hadden ze een grondige kennis van de business en er was wederzijds respect, omdat ze respectievelijk Brabham en Ferrari naar meerdere wereldkampioenschappen hadden geleid. Onder toezend oog van Todt gingen de 100-jarige commerciële F1-rechten over van Ecclestone naar Liberty Media voor een waarde van 8 miljard dollar. Dat was 26 maal het bedrag dat Bernie er zeventien jaar eerder voor had neergelegd. Tijdens dat proces wist Todt niet alleen een deel van dat bedrag veilig te stellen voor de FIA, maar smeedde hij ook een even hechte relatie met de directieleden van Liberty Media als Mosley en Ecclestone eerder samen hadden gehad. Niet geheel verrassend, want veel belangrijk F1-personeel werkte samen met Todt bij Ferrari. Ross Brawn was technisch directeur onder de Fransman en Stefano Domenicali, voormalig Sporting Director van Ferrari, werd in januari 2021 benoemd tot CEO van de Formule 1. De lijst gaat verder. Er was al een lange tijd een knusse relatie geweest tussen de FIA en de F1. Toeval? Recent stemden de FIA en de Formule 1 over het algemeen altijd als één blok als er problemen waren en verkoos Todt consensus boven controverse, zodat zelfs de grootste 'schandalen' – denk aan de geheime motordeal met Ferrari en de controversiële finale van het 2021-seizoen in Abu Dhabi – werden gebagatelliseerd of onder de pet gehouden.

Geen F1-ervaring bij nieuwe FIA-top

Op 17 december jongstleden nam Todt afscheid van de FIA, nadat hij het maximum van drie termijnen had uitgezeten. Het was de dag dat de balans veranderde. Meervoudig rallykampioen van het Midden-Oosten, Mohammed Ben Sulayem, kwam in zijn plaats. Robert Reid, als co-coureur wereldkampioen rally van 2001, werd de Deputy President Sport. President van de Senaat is Carmelo Sant de Barros, wiens achtergrond te maken heeft met mobiliteit en wie als interesses zeilen, padel, golf, hardlopen en skiën opnoemt. Van de 23 huidige leden van het World Motor Sport Council, het hoogste FIA-orgaan, zijn er 17 nieuwkomers. Ironisch genoeg is Fabiana Ecclestone, de vrouw van, een van deze nieuwkomers. Niet alleen hebben de drie hoogst geplaatste FIA-mensen dus effectief gezien geen F1-ervaring, maar 's werelds hoogste wetgevend orgaan in de autosport heeft een gebrek aan kracht in de diepte. Er zijn geen twijfels dat ze snel zullen leren, maar in de tussentijd zijn er al wat bijzondere beslissingen naar buiten gekomen.

Totaal verschillende doelen

In tegenstelling tot bijvoorbeeld Wereldvoetbalbond FIFA is de FIA niet belast met het reguleren van een enkele mondiale sport, maar is de autosportbond verantwoordelijk voor alles dat met vier wielen te maken heeft. De FIA draait dus niet rond de F1, wat wijst op een kloof tussen de (commerciële) doelstellingen van Liberty Media en de FIA, terwijl er weinig tot geen F1-ervaring in het hoogste FIA-orgaan aanwezig is. In het beste scenario is de relatie tussen de FIA en Liberty even complex als langdurig. De FIA is eigenaar van het F1-wereldkampioenschap en heeft de commerciële rechten aan een derde partij geleased. Aanvankelijk de familie Ecclestone, die het verkocht aan een tv-bedrijf dat failliet ging en banken honderden miljoenen schuldig was. Om hun geld terug te krijgen werd de controle verkocht aan CVC, dat de rechten in 2017 weer aan Liberty verkocht. In de tussentijd groeide de sport uit tot een bedrijf ter waarde van 2 miljard dollar. Liberty mikt zelfs nog op meer. Maar, cruciaal is dat de sport nog steeds wordt gereguleerd en beheerd door de FIA. Aan de andere kant is de FIA een non-profitorganisatie met jaarlijkse inkomsten van 220 miljoen dollar en dit jaar een tekort van 25 miljoen – terwijl het belangrijkste bezit, Formule 1, meer opbrengt dan alle andere inkomstenstromen van de FIA bij elkaar. Het probleem is dat de FIA maar heel weinig van die 2 miljard dollar terugziet, omdat de mondiale autosportbond alleen maar wordt betaald om het kampioenschap te beheren en te reguleren. Deze onbalans gaat waarschijnlijk nog de komende 90 jaar zo door, vanwege het contract dat Ecclestone en Mosley hebben gesloten. Aan de kant van de FIA werd Ben Sulayem aangesteld om de belangen van de 244 automobielclubs te behartigen, maar ook om het financiële plaatje in balans te brengen. Aan de andere kant werd Domenicali bij F1 aangesteld om de winst van Liberty Media, een op de Amerikaanse beur genoteerde entiteit, te maximaliseren.

Het borrelt achter de schermen

De enige gemene deler tussen de twee entiteiten is dus een juridisch bindend contract, waar geen van beide kopstukken mee te maken heeft gehad, aangezien deze in 1998 werd ondertekend. Toch verbindt het convenant de partijen tot na het einde van deze eeuw. Zouden er na vier maanden in het nieuwe tijdperk al conflicten spelen? Al sinds 17 december wordt er in de achterkamertjes gekibbeld, maar afgelopen dinsdag kwam het tot een hoogtepunt tijdens de vergadering van de F1-commissie, toen de FIA weigerde in te stemmen met een verdubbeling van het aantal sprintraces van de huidige drie naar zes in 2023. Het bestuursorgaan wilde eerst onderzoeken wat de gevolgen zouden zijn voor haar eigen middelen. Niet onredelijk, gezien het gat van 25 miljoen euro dat de FIA heeft, maar door de partij aan de andere kant werd het meteen opgevat als 'hebzucht'. De gevolgen waren significant, aangezien FIA en F1 voor het eerst sinds Liberty de sport in handen heeft niet als één blok hebben gestemd. Nog veelzeggender is echter dat na maandenlang gekibbel over geld voor sprintraces alle teams eindelijk de kant van Liberty kozen, waarna de FIA het plots blokkeerde. Mogelijk komen ze daar nog op terug, maar de schokgolven werden van Londen tot Parijs gevoeld. Alhoewel het voor Liberty nog te vroeg is om een afsplitsing van de FIA te overwegen – volgens het Europese recht zou de FIA gedwongen zijn een serie goed te keuren als deze zich aan de veiligheidsstandaarden houdt en het F1-handelsmerk niet gebruik wordt – de gedachte zal zeker al bij menigeen op zijn gekomen. GP1, iemand?