Wat is een 'undercut' in de Formule 1?

In een poging een Formule 1 Grand Prix naar je toe te trekken, heb je als team veel strategische mogelijkheden tot je beschikking. Een snelle auto bouwen kan ontzettend helpen, een pitstop uitsparen door goed bandenmanagement ook, maar de 'undercut' is misschien wel één van de krachtigste strategische wapens uit de Formule 1, zelfs als je op papier niet de snelste auto tot je beschikking hebt. De term 'undercut' laat zich zich letterlijk vertalen als ergens 'achter langs snijden'. Een coureur snijdt zichzelf als het ware weg achter zijn voorganger die hij tracht in te halen. De pitstop staat centraal en voor het succes van de undercut is de Formule 1-coureur voor een groot deel afhankelijk van zijn pitcrew. Een perfecte pitstop is nodig om een undercut te laten slagen.

De uitvoering van de undercut

Het idee van een undercut is eigenlijk heel simpel. Tijdens een pitstop haal je nieuwe, verse banden. Nieuwe banden zijn vrijwel altijd sneller dan oude banden, zélfs als deze een compound harder zijn. Dat betekent dat je direct na je pitstop harder kunt rijden dat diegene die op de baan voor je lag op oude banden. Dat verschil in performance kan in extreme gevallen oplopen tot meerdere seconden per ronde, waardoor een achterstand kan worden omgezet in een virtuele voorsprong. Als de koploper op zijn beurt een pitstop maakt, valt hij terug tot achter de coureur die de undercut probeerde. Vaak zie je dan ook dat de partij die voorop lag een ronde later direct zijn pitstop maakt, om het verlies in rondetijd te beperken tot dat ene rondje.

Undercut | Moeilijk te verdedigen

Wat maakt de undercut zo krachtig? Welnu, als voorop liggende partij kun je je nauwelijks wapenen tegen een undercut. 'Meeklappen' is er niet bij, want je komt er pas achter dat iemand achter jou de pits in duikt als je het in je spiegels ziet gebeuren en dan is het natuurlijk al te laat om te reageren. Kun je er dan niet voor zorgen dat jij als voorop liggende partij als eerste de pits in duikt? Nee, eigenlijk niet. Want het perfecte moment daarvoor is lastig te bepalen. Je wilt immers niet té vroeg de pits opzoeken met het risico dat je op enig moment geen banden meer over hebt. Maar elke ronde dat je langer wacht, loop je het risico dat de coureur achter je wél naar binnen duikt op zoek naar de undercut. Je kan in leidende positie bijna altijd alleen maar reageren in plaats van het initiatief nemen.

Waarom horen we steeds meer over de undercut

Ga je tien of meer jaren terug in de tijd, dan kom je begrip undercut veel minder tegen dan vandaag de dag. Onlogisch is dat echter niet. Immers, in een tijd waarin inhalen óp de baan lastig is, moet je op zoek gaan naar alternatieven om iemand in te halen. Door eerder naar binnen te gaan, weet je dat jouw banden sowieso langer mee moeten gaan dan die van je directe concurrent, maar het feit dat inhalen vandaag de dag moeilijk is, kan een team sterken in de keuze om toch voor de undercut te gaan. Met beperkte inhaalmogelijkheden is het makkelijk om je op afgetrapte banden breed te houden. De hoop van de F1 is indirect dan ook dat we vanaf 2022 veel minder vast zitten aan strategische spelletjes om iemand in te halen. Inhalen moet weer op de baan gaan gebeuren, geholpen door auto's die beter in staat moeten zijn om elkaar te volgen en die close racing bevorderen. Het begrip undercut kan daardoor misschien wat meer naar de achtergrond verdwijnen, maar áls het valt, weet je in ieder geval waar het over gaat.

Risico's van een undercut Hoewel de undercut voordelig kan zijn, brengt het enkele risico's met zich mee: Verkeer: Als de coureur die de undercut probeert, terugkeert op de baan, kan hij verstrikt raken in het verkeer van langzamere auto's die nog niet zijn gestopt. Dit kan het voordeel van verse banden tenietdoen en de rondetijden vertragen. Verslechtering van banden: Verse banden bieden grip en snelheid, maar ze kunnen na verloop van tijd verslechteren. Als de pitstop te vroeg wordt gemaakt, kunnen de banden aan het einde van de race versleten raken, wat de prestaties in de latere ronden negatief beïnvloedt. Dit maakt het voor andere coureurs gemakkelijker om in te halen. Verlies van positie: De coureurs die een undercut proberen kunnen in een ongunstige positie terecht komen als andere coureurs op de baan snellere ronden aanhouden. Hierdoor kunnen de coureurs met de uncercut mogelijk meerdere plaatsen verliezen. Timing: Het succes van de undercut hangt sterk af van de juiste timing. Als de pitstop te vroeg of te laat wordt gemaakt, kan het effect verminderd worden, en de coureur kan de positie niet winnen die hij had gehoopt te winnen. Kortom, de undercut is een strategie die risico's met zich meebrengt en zorgvuldig moet worden uitgevoerd om het gewenste voordeel te behalen.

Alternatief undercut: de overcut De 'overcut' is een strategische zet in de Formule 1 die in contrast staat met de undercut. Terwijl de undercut inhoudt dat een coureur vroeger dan zijn concurrenten naar de pits gaat voor verse banden, gaat de overcut over het langer op de baan blijven voordat een pitstop wordt gemaakt. Hierdoor hoopt een coureur die de overcut gebruikt zijn positie te behouden of zelfs te verbeteren ten opzichte van de concurrenten door langer door te rijden op oudere banden voordat hij naar de pit gaat. Dit geeft de coureur een voordeel rond het einde van de race, waarin coureurs met een undercut in hun strategie aanzienlijk hogere slijtage hebben op hun banden en daardoor makkelijker in te halen zijn. Er zijn enkele specifieke situaties waarin de overcut gunstig kan zijn: Bandenbehoud: Als de coureur in staat is om de prestaties van zijn oudere banden te behouden en zijn rondetijden niet aanzienlijk verslechteren, kan hij concurrenten inhalen nadat zij hun pitstops hebben gemaakt en op verse banden de baan weer opkomen. Gunstige timing: De overcut kan handig zijn als een coureur in het verkeer van langzamere auto's terechtkomt. Door langer door te rijden op oudere banden kan hij het risico vermijden om vast komen te zitten achter andere auto's die nog niet hun pitstops hebben gemaakt.

Wat zijn verder strategische elementen? Naast de undercut en overcut zijn er nog vele strategische elementen gedurende een race. Het belangrijkste voor coureurs is toch wel het managen van de banden. Zo worden banden gedurende een race gespaard om deze optimaal te benutten. Dit omvat bijvoorbeeld het vermijden van kurbs en het kort 'liften', oftewel gas los laten, voor het remmen. Het goed managen van de banden kan voor een coureur een enorm verschil maken in een race. Naast het managen van de banden is brandstofbeheer ook ontzettend belangrijk. Teveel brandstof zorgt voor een zwaardere auto, wat de bandenslijtage verhoogt en zorgt voor een langere rondetijd. Daarnaast hangt dit ook nauw samen met de effectiviteit van een band. Zo presteert een zachte compound (soft) band bijvoorbeeld beter met een relatief legere tank gezien het lagere gewicht. Hierdoor neigen coureurs wel eens naar de strategie om op een hardere compound band te starten, waardoor ze bij een pitstop naar een zachtere band meer voordeel beleven van deze compound door de lichtere auto dankzij de afname in brandstof. Voor 2010 mochten Formule 1 teams zelfs gedurende een race bijtanken, waardoor je met veel minder brandstof een race kon starten. Wegens veiligheidsredenen is dit in 2010 echter afgeschaft.