De man die Verstappen ontdekte en als een tweede vader voor hem is

Helmut Marko werd op 27 april 1943 geboren in Graz, Oostenrijk, waar hij vandaag de dag nog steeds woont. Aankomende week wordt hij 80 jaar, maar nog steeds is hij de spil van de autosportactiviteiten van de Oostenrijkse energiedrankjesfirma Red Bull. Tot aan het overlijden van Red Bull-oprichter Dietrich Mateschitz was hij de vertrouweling en rechterhand van Didi . Marko promoveert in 1967 in de rechtsgeleerdheid en mag op dat moment de titel Doctor dragen. Maar het autosportvirus krijgt hem in de greep, aangestoken ongetwijfeld door het enthousiasme van zijn goede jeugdvriend Jochen Rindt, die op dat moment furore maakt in de Formule 1. De plotselinge, tragische dood van Rindt op Monza in september 1970 - de Oostenrijker is de eerste en enige postume F1-wereldkampioen - schrikt Marko niet af. In tegendeel, het talent neemt zich voor in de voetsporen van zijn overleden vriend te treden. Dat lijkt te lukken, Marko wint in 1971 samen met de Nederlander Gijs van Lennep de 24 Uren van Le Mans en laat bij verschillende Formule 1-optredens zijn grote talent zien, al blijven WK-punten uit. Maar in juli 1972 slaat het noodlot toe, als Marko tijdens de Grand Prix van Frankrijk op Clermont-Ferrand in het oog wordt getroffen door een opspattende steen. De destijds 28-jarige coureur in dienst van Marlboro-BRM raakt aan het getroffen oog blind en moet zijn veelbelovende carrière afbreken. Veelbelovend inderdaad, want Marko bezit voor 1973 al over een voorcontract bij Ferrari. In gesprek met Duitse media vertelde Marko over die dag. "Ik kan het mij nog goed herinneren. Op het moment dat de steen mijn oog raakte, was de natuurlijke reactie om mijn oog te sluiten. We hadden een twaalfcilinder achterin de auto liggen die op dat circuit ongeveer 250 liter aan brandstof verbruikte. Ik herinnerde me dat ik zoveel brandstof aan boord had en er ongeveer twintig anderen achter mij reden. Als ik de controle verloor, dan had de eventuele crash zomaar fataal kunnen zijn – niet alleen voor mij, maar ook voor anderen. Ik stak mijn hand op en parkeerde de auto vanuit mijn onderbewustzijn langs de baan." Dat het in 1972 andere tijden waren dan nu blijkt wel uit hoe Marko de daaropvolgende situatie beschreef. "Die wedstrijd hadden we op aandringen van Jackie Stewart een medical car, maar de infrastructuur ontbrak toentertijd. Ik werd van het ene naar het andere ziekenhuis gebracht, maar nergens was een echte dokter aanwezig. Ik werd pas in de avond geholpen, dat was waarschijnlijk een van de redenen waarom mijn oog niet gered kon worden", stelde Marko, die sinds jaar en dag met een glazen linkeroog door het leven gaat. Eenmaal in het ziekenhuis ging ook niet alles van een leien dak. "De pijn was ongelooflijk", herinnert Marko zich. "Ik was een lange tijd in het ziekenhuis en kreeg verschillende diagnoses. Nadat het oog was dichtgenaaid, besefte ik dat ik het voor gezien ging houden in de autosport."

Talentscout

Uiteindelijk maakt bij de Scuderia niet Marko, maar een andere Oostenrijker faam, Niki Lauda, waarmee Marko destijds eveneens een vriendschappelijke band onderhield. Marko blijft ondanks zijn handicap verbonden aan de autosport. Als scout ontdekt hij onder andere zijn van talent overlopende landgenoten Gerhard Berger en Karl Wendlinger en hij bezorgt hen als manager een stoeltje in de Formule 1. In 1989 richt hij zijn eigen raceteam op met de naam RSM Marko, waarmee hij deelneemt aan de Formule 3 en de Formule 3000, de voorloper van de huidige Formule 2. In de jaren 90 komt Marko in contact met Red Bull-baas Dietrich Mateschitz en tussen beide mannen, generatiegenoten, ontstaat een klik. Red Bull neemt in 1999 de raceteams van Marko over en doopt het team om tot Red Bull Junior Team. Daarmee treedt hij formeel in dienst van de energiedrankfabrikant. Marko speelt geen rol van belang in het nieuwe juniorteam, maar Mateschitz ziet de waarde van zijn landgenoot in en stelt hem aan als adviseur voor zijn raceafdeling. Marko krijgt de leiding over het opleidingsprogramma van Red Bull. In 2005 wordt hij aangesteld als officiële teamadviseur van het Formule 1-project van Red Bull. Die rol heeft hij tot op de dag van vandaag nog steeds. Marko is verantwoordelijk voor de steun en opleiding van veel bekende namen in de Formule 1. Sinds zijn toetreden als hoofd hebben onder andere Sebastian Vettel, Daniil Kvyat, Daniel Ricciardo, Pierre Gasly, Alexander Albon en Max Verstappen deel uitgemaakt van het opleidingsprogramma. Zo haalt Marko in de zomer van 2014 Verstappen hoogstpersoonlijk binnen het Red Bull-programma, na zijn galavoorstelling in de Formule 3 op de Norisring, waar de pas 16-jarige Nederlander liefst drie maal zegeviert. "Op de Norisring zijn er maar vier bochten, maar de omstandigheden waren toen verraderlijk, elke ronde was anders. Max won op superieure wijze en in de ochtend belde ik Jos. 'Jos, vergeet al onze eerdere gesprekken, ik wil Max in de Formule 1 hebben', zo vertelde ik hem." Dat najaar bestuurt Verstappen tijdens de eerste vrije training op Suzuka al een Toro Rosso en de rest is geschiedenis. Marko herinnert zich zijn eerste kennismaking met Verstappen nog goed. "Dat was in 2014 in Graz. Normaal gesproken spreek ik twintig, misschien maximaal dertig minuten met een jonge coureur, maar met Max duurde het gesprek twee uur! Zijn toewijding viel meteen op. Hij is volledig gefocust op zijn racecarrière en had een duidelijk doel, de Formule 1, en hij twijfelde er niet aan dat hem dat zou lukken. Dat zelfvertrouwen heb je nodig en voor mij was dat erg ongewoon."

Marko en Verstappen

Verstappen is vandaag de dag natuurlijk dé oogappel van Marko. Direct toen hij Verstappen bij de Red Bull-opleiding had gehaald, wist hij dat hij de Nederlander naar de Formule 1 wilde halen. "Max is heel goed opgevoed door zijn vader, al was het ook een strenge opvoeding. Dat heeft hem gevormd." Marko zag dat het Verstappen-duo in weer en wind bleef trainen. "In Italië kan je het hele jaar door karten. Zodra het begint te regenen, gaat iedereen echter naar binnen. Max was de enige die buiten bleef en bleef oefenen", aldus de Red Bull-adviseur, die zich nog goed herinnert hoe de regels werden veranderd vanwege zijn pupil. "Nadat Max op 17-jarige leeftijd zijn eerste race reed, is er een regel toegevoegd dat een F1-coureur ten minste achttien jaar moet zijn. In mijn optiek is dat een vergissing. Als je het juiste talent hebt en de juiste training hebt gehad, dan is het zelfs op 16-jarige leeftijd mogelijk." Het was en is geen pretje om teamgenoot van Verstappen te zijn, weet Marko. Al na iets meer dan een jaar bij Toro Rosso mocht Verstappen de stap maken naar Red Bull. "Sommige mensen vonden dat we Carlos Sainz over het hoofd zagen. Zijn ontwikkeling was ook heel goed en de verschillen tussen de twee waren klein. Ondanks dat hij minder ervaring had, was Max echter de snelste en daarom hebben we hem naar Red Bull gehaald. Carlos had simpelweg pech dat hij Max als teamgenoot had." "Toen kwam die beruchte race in Spanje. Mercedes bewees ons een dienst, want beide coureurs vielen uit. Toen heeft Max veertig ronden lang Raikkonen al hijgend in zijn nek gehad. Het was een sensationele race van Max. Ook tactisch. Waar hij niet ingehaald kon worden, spaarde hij zijn banden, om vervolgens in de bocht voor het lange rechte stuk afstand te nemen, zodat hij niet ingehaald kon worden. Boem, Max wint de race, sensationeel. Hij werd de jongste GP-winnaar en dat was het eerste voorteken dat we samen met Max wereldkampioen zouden gaan worden." De Oostenrijker ziet dat zijn stercoureur door de jaren heen sterk is verbeterd. "Sinds zijn eerste zege in 2016 is Max enorm gegroeid en volwassen geworden. Hij weet wat belangrijk is en accepteert het als hij iets niet kan veranderen. Toen hij nog wat jonger was, vloekte hij soms als een bootwerker", lacht Marko. "Het is absoluut geen pretje om tegen Max te racen. Hij zit altijd op de limiet, ongeacht de omstandigheden, hij heeft altijd incredible car control . Kijk maar naar de GP van Brazilië in 2016, in de regen, toen de auto met 300 kilometer per uur onder hem vandaan gleed. Max wist echter de controle weer terug te krijgen. Max kan in elke auto snel racen. Qua karakter, toewijding, zelfvertrouwen en charisma zou ik hem vergelijken met Ayrton Senna. Ik zie Max nog zeker tien jaar op dit niveau rijden."

Soort van tweede vader

Andersom is Verstappen ook Marko natuurlijk enorm dankbaar. Dat de Oostenrijker al zo vroeg zo veel vertrouwen in de inmiddels tweevoudig kampioen had, dat zal Verstappen nooit vergeten. "Zullen we dit nog vijftien jaar zo doen samen?", zo riep hij na het winnen van zijn eerste wereldtitel. Het toont aan hoe goed de band is tussen Verstappen en zijn team. Max ziet Marko dan ook als 'een soort van tweede' vader, zo vertelde hij in 2021 aan RacingNews365 in een exclusief interview toen we hem vroegen naar Marko en teambaas Christian Horner. "Helmut is wel een soort vader voor me ja. Ik heb een hele goede relatie met hen allebei en met Helmut... Hij zegt wat hij denkt, is altijd rechtdoorzee en daar hou ik wel van. Met hem geen bullshitverhalen." "Die verstandhouding met Marko is gewoon heel goed en die met Christian ook. Door de jaren heen hebben we natuurlijk zoveel meegemaakt, dat het allemaal wel goed zit", vervolgt Verstappen. "We kunnen goed met elkaar opschieten." Zowel Marko als Horner heeft een verleden als autocoureur, maar desgevraagd was het voor Verstappen duidelijk wie van de twee de beste coureur was: "Helmut heeft het natuurlijk tot de Formule 1 geschopt (én won samen met Gijs van Lennep de 24 uur van Le Mans, dat terwijl het hoogste autosporttoneel voor Horner de Formule 3000 was, red.). Dus ja. Het is moeilijk te zeggen, maar uiteindelijk denk ik dan toch Helmut." Duidelijk. We kennen Marko vandaag de dag weliswaar allemaal als de man die Verstappen naar de Formule 1 haalde. Daar zijn we hem ook allemaal dankbaar voor, maar het mag niet vergeten worden dat de Oostenrijker zelf ook een begenadigd coureur was, die na een tegenslag het roer omgooide en zichzelf op een andere manier zeer nuttig maakte in de autosport. (Alvast) gefeliciteerd, Helmut, met je 80e verjaardag.